Dwa chorały bachowskie w interpretacji prof. Jörga Halubeka z Państwowego Uniwersytetu Muzyki i Sztuk Scenicznych w Stuttgarcie (Badenia-Wirtembergia).
Nun komm der Heiden Heiland BWV 659
„Nun komm, der Heiden Heiland” [„Zbawco pogan, przybądź już”], to chorał luterański z 1524 r. Słowa chorału są tłumaczeniem „Veni Redemptor gentium” [„Przyjdź Odkupicielu narodów”] św. Ambrożego z Mediolanu (339/340–397) [1], opracowanym przez Marcina Lutra (1483–1546) [2]. Tekst został umieszczony w drugim kantyku lutetańskim „Erfurt Enchiridion” w 1524 r.
Pieśń ta była od wieków głównym hymnem na pierwszą niedzielę Adwentu. Chorał był szeroko stosowany jako utwór organowy przez protestanckich kompozytorów epoki baroku, zwłaszcza Johanna Sebastiana Bacha (1685–1750) [3], który na podstawie tego hymnu skomponował dwie kantaty kościelne. Późniejsze opracowania tematu obejmują dzieła Maxa Regera (1873–1916) [4], Briana Easdaleʼa (1909–1995) i Siegfrieda Strohbacha (1929–2019) [5]. W 1851 r. ukazała się kompozycja autorstwa Williama Mortona Reynoldsa (1812–1876). Tematem hymnu św. Ambrożego z IV wieku jest boskość i człowieczeństwo Chrystusa, o czym świadczy Jego narodzenie z Maryi Dziewicy. Marcin Luter opracował hymn w języku niemieckim pod koniec 1523 r. W okresie tym teolog przetłumaczył teksty wielu hymnów i psalmów o tematyce liturgicznej, takich jak „Nun freut euch, lieben Christen gʼmein”. Luter demonstrując przywiązanie do oryginalnej doksologii [6], w przeciwieństwie do tłumaczenia Thomasa Müntzera (1489–1525) [7], tworząc przekład, starał się dostosowując tekst do nowego chorału protestanckiego, zachować tradycyjny przekaz niż tworzyć płynną interpretację w języku niemieckim.
Jan Sebastian Bach wykorzystał chorał jako wstępne preludium chorałowe BWV 599 Orgelbüchlein i następnie trzykrotnie jako BWV 659 [jedna z jego najbardziej znanych kompozycji organowych], BWV 660 i BWV 661 w jego Wielkich Osiemnastu Preludiach Chorałowych.
Ich ruf zu dir, Herr Jesu Christ BWV 639
„Ich ruf zu dir, Herr Jesu Christ” [„Wołam do Ciebie, Panie Jezu Chryste”] [8]. Wprowadzając ten hymn do Orgelbüchlein (Zbiór 46 preludiów chorałowych na organy), Bach sięgnął po utwór z tekstem teologa protestanckiego i zarazem swojego współpracownika Johannesa Agricoli (1494–1566), datowanym na ok. 1526/27 rok i muzyką napisaną w tym samym czasie. Chorał, przeznaczony na Czwartą Niedzielę po Trójcy Przenajświętszej, został przez Bacha również wykorzystany w kantacie „Ich ruf zu dir, Herr Jesu Christ” BWV 177 (1732) oraz w końcowej części kantaty „Barmherziges Herze der ewigen Liebe” BWV 185 (1715).
Istotne stają się słowa hymnu: „Ich ruf zu dir/ Herr Jesu Christ/ Ich bitt/erhör mein Klagen leih mir Gnad zu dieser Frist/ laβ mich doch nich verzagen” [„Wołam do Ciebie/ Panie Jezu Chryste/ Proszę wysłuchaj mojej skargi/ Okaż mi łaskę/ nie daj mi jednak zwątpić”]. Dalsze wersy w duchu teologii ewangelickiej stanowią podziękowanie za łaskę wiary, prośbę o możliwość bycia pomocnym bliźniemu i prośbę, „by z Tobą żyć” oraz zachować Boże słowo [9].
Przypisy:
[1] https://it.wikipedia.org/wiki/Sant%27Ambrogio
[2] https://en.wikipedia.org/wiki/Martin_Luther
[3] https://en.wikipedia.org/wiki/Johann_Sebastian_Bach
[4] https://en.wikipedia.org/wiki/Max_Reger
[5] https://en.wikipedia.org/wiki/Siegfried_Strohbach
[6] https://it.wikipedia.org/wiki/Dossologia
[7] https://en.wikipedia.org/wiki/Thomas_M%C3%BCntzer
[8] https://en.wikipedia.org/wiki/Orgelb%C3%BCchlein#Miscellaneous_BWV_639%E2%80%93644
[9] https://www.amuz.lodz.pl/dmdocuments/notes_muzyczny/NM_4_12_A_Roguska.pdf
Źródła:
https://en.wikipedia.org/wiki/Nun_komm,_der_Heiden_Heiland
https://www.amuz.lodz.pl/dmdocuments/notes_muzyczny/NM_4_12_A_Roguska.pdf
Brian Cat 